Trong những năm gần đây, mạng xã hội và ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 đã góp phần tạo nên sự bùng nổ của Creator Economy (nền kinh tế sáng tạo) toàn cầu. Hãy cùng DCMedia điểm qua một vài con số biết nói:
- Số lượng nhà sáng tạo nội dung trên thế giới đã tăng lên khoảng 200 triệu người. Dự tính vào năm 2022, giá trị thị trường của nền kinh tế sáng tạo sẽ đạt khoảng 104,2 tỷ USD, gấp đôi so với năm 2019 (Nguồn: Linktree, Zippa).
- Trong hai năm qua, nền kinh tế sáng tạo đã tăng thêm hơn 165 triệu người (tương đương 119%). Những người sáng tạo hiện chiếm khoảng 23% dân số toàn cầu, tức mỗi 4 người thì có ít nhất 1 người đóng góp cho nền kinh tế sáng tạo (Nguồn: Adobe).
- Khoảng 12% những người sáng tạo làm việc toàn thời gian kiếm được hơn 50.000 USD mỗi năm (Nguồn: Báo cáo về Nền kinh tế sáng tạo năm 2022 của Humanz).
Qua các số liệu trên, chúng ta có thể thấy, xã hội càng phát triển, kéo theo đó Creator Economy (Nền kinh tế sáng tạo) cũng đã nhanh chóng “bành trướng” trên phạm vi toàn thế giới và đem lại lợi nhuận lớn đến mức nào.
Hiểu như thế nào về nền kinh tế sáng tạo (Creator Economy)?
Định nghĩa về nền kinh tế sáng tạo
Nền kinh tế sáng tạo (Creator Economy) là gì?
Nền kinh tế sáng tạo (Creator Economy) là một thuật ngữ được sử dụng để chỉ một hệ thống kinh tế dựa trên việc tạo ra và tiếp thị nội dung sáng tạo. Trong nền kinh tế sáng tạo, cá nhân hoặc nhóm cá nhân, thường được gọi là “nhà sáng tạo”, tạo ra các sản phẩm sáng tạo như nội dung trên mạng xã hội, video trực tuyến, blog, podcast, ứng dụng di động và nhiều hình thức nội dung khác.
Nhà sáng tạo nội dung (Content Creator) là ai?
Nhà sáng tạo nội dung (Content Creator) là một thuật ngữ được sử dụng để chỉ những người tạo ra nội dung sáng tạo trên các nền tảng trực tuyến, chẳng hạn như mạng xã hội, kênh YouTube, blog, podcast, ứng dụng di động và nhiều hình thức khác.
Những nhà sáng tạo nội dung tạo ra và chia sẻ nội dung đa dạng, bao gồm video, hình ảnh, văn bản, âm thanh và nhiều hình thức khác để giao tiếp và tương tác với khán giả của họ. Các loại nội dung có thể bao gồm hướng dẫn, giải trí, thông tin, ý tưởng sáng tạo, thảo luận về chủ đề nào đó, và nhiều nội dung khác phù hợp với lĩnh vực và sở thích của nhà sáng tạo. Nhà sáng tạo nội dung có thể kiếm tiền thông qua các nguồn thu nhập như quảng cáo, cộng tác với thương hiệu, bán hàng trực tuyến, tài trợ từ người hâm mộ (patronage), bán sản phẩm kỹ thuật số hoặc vật lý, và nhiều cách khác tùy thuộc vào mô hình kinh doanh và hình thức nội dung của họ.
Với sự phát triển của mạng xã hội và nền kinh tế sáng tạo, nhà sáng tạo nội dung đã trở thành một nhóm người có ảnh hưởng đáng kể trong việc tạo ra và lan truyền nội dung trên internet. Nền kinh tế sáng tạo đã mở ra cơ hội mới cho cá nhân và nhóm cá nhân để tự do sáng tạo, xây dựng thương hiệu cá nhân và kiếm tiền từ sở thích và tài năng của họ. Đồng thời, nó cũng tạo ra sự kết nối sâu sắc giữa nhà sáng tạo và cộng đồng người tiêu dùng thông qua mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến khác.
Sáng tạo nội dung thăng hạng thành nghề có thu nhập “hot”
Nhờ và sự phát triển của Creator Economy, sáng tạo nội dung đã trở thành một nghề phát triển và được công nhận. Với sự bùng nổ của mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến, việc tạo ra nội dung sáng tạo đã trở thành một lĩnh vực công việc hấp dẫn và đầy tiềm năng.
Những nhà sáng tạo nội dung có khả năng xây dựng một thương hiệu cá nhân, thu hút khán giả và tạo ra giá trị từ sự sáng tạo của mình. Họ có thể chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, giải trí hoặc truyền đạt thông điệp đến một đám đông qua nhiều hình thức như video, bài viết, podcast và hình ảnh.
Nhưng để thành công trong nghề sáng tạo nội dung, nhà sáng tạo cần có sự kiên nhẫn, sự nỗ lực và khả năng tạo ra nội dung chất lượng và sáng tạo. Họ cũng cần phải hiểu về nền tảng truyền thông xã hội và biết cách tương tác và xây dựng mối quan hệ với khán giả của mình.
Theo một khảo sát của Influencer Marketing Hub về nguồn thu nhập trong lĩnh vực sáng tạo nội dung, những nhà sáng tạo trên toàn cầu hiện đang tìm kiếm các cách để kiếm tiền, bao gồm hợp tác với các thương hiệu, sử dụng tiếp thị liên kết (affiliate), nhận sự ủng hộ từ người hâm mộ, bán các sản phẩm số như ebook, khóa học, và cung cấp tư vấn trực tuyến. Số lượng nhà sáng tạo nội dung làm việc toàn thời gian ngày càng tăng lên nhờ thu nhập ổn định và khả năng tự do cá nhân. Điều này là một chứng chỉ rõ ràng cho sự phát triển mạnh mẽ của Creator Economy (nền kinh tế sáng tạo) trên toàn cầu.
Affiliate là gì? Affiliate (còn được gọi là liên kết hoặc liên kết tiếp thị) là một mô hình kinh doanh trong đó một cá nhân hoặc một tổ chức (gọi là “affiliate” hoặc “đối tác liên kết”) quảng bá sản phẩm hoặc dịch vụ của người khác và nhận được hoa hồng hoặc tiền hoa hồng khi có giao dịch mua hàng thông qua các liên kết hoặc mã giảm giá đặc biệt.
Tại sao nền kinh tế sáng tạo “bùng nổ” tại Việt Nam?
Trong hai năm gần đây, nghề sáng tạo nội dung tại Việt Nam đã phát triển theo xu hướng thế giới và trở nên rõ ràng hơn. Thay vì chỉ đăng tải nội dung theo sở thích hoặc tự phát, một số lượng đáng kể nhà sáng tạo đã bắt đầu coi đây là một nghề chính mang lại nguồn thu nhập ổn định. Những lý do đứng sau sự phát triển vượt bậc của nền kinh tế sáng tạo (Creator Economy) tại Việt Nam những năm gần đây có thể kể đến như sau:
Kết nối Internet tăng trưởng đáng kể
Internet là gì? Internet là một hệ thống mạng toàn cầu kết nối hàng tỷ thiết bị điện tử khác nhau trên khắp thế giới. Nó cho phép các thiết bị, như máy tính, điện thoại di động, máy chủ và thiết bị thông minh khác, giao tiếp và trao đổi thông tin với nhau. Internet hoạt động dựa trên mô hình mạng TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol), trong đó các thiết bị gửi và nhận dữ liệu thông qua giao thức TCP/IP. Dữ liệu được chia thành các gói tin và chuyển đến đúng địa chỉ đích thông qua địa chỉ IP.
Tỷ lệ sử dụng Internet tại Việt Nam đã tăng lên đáng kể. Theo số liệu thống kê từ Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam, vào cuối năm 2020, tỷ lệ người dân sử dụng Internet đạt khoảng 70%, tương đương khoảng 67 triệu người. Đây là một con số đáng kể, cho thấy sự lan tỏa và phổ biến của Internet trong cộng đồng. Cùng với đó, sự phổ biến của điện thoại thông minh đã đóng góp lớn vào sự tăng trưởng kết nối Internet tại Việt Nam. Người dùng di động đã tăng lên đáng kể và trở thành phương tiện chính để truy cập Internet và các dịch vụ trực tuyến.
Chính phủ và các nhà mạng đã đầu tư mạnh mẽ vào phát triển cơ sở hạ tầng viễn thông và mạng Internet tại Việt Nam. Điều này bao gồm việc mở rộng mạng lưới viễn thông, xây dựng hạ tầng mạng 4G và 5G, cung cấp dịch vụ Internet cáp quang và nâng cấp cơ sở hạ tầng kết nối Internet ở các khu vực đô thị và nông thôn. Ngoài ra, sự gia tăng giá trị của các dịch vụ trực tuyến như mua sắm trực tuyến, ngân hàng trực tuyến, giao dịch điện tử và giải trí trực tuyến đã thúc đẩy người dùng sử dụng Internet.
Sự phổ biến của mạng xã hội và nền tảng trực tuyến
Facebook, Instagram, Zalo, và Twitter là một số mạng xã hội phổ biến tại Việt Nam. Người dân Việt Nam sử dụng mạng xã hội để chia sẻ thông tin, tương tác với bạn bè và gia đình, theo dõi các nghệ sĩ, nhãn hiệu và người nổi tiếng. Mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày và một kênh quan trọng để tiếp cận thông tin và truyền tải nội dung. Ngoài ra, các ứng dụng như Zalo, Viber, WhatsApp, và TikTok đang ngày càng được sử dụng phổ biến. Người dùng có thể truy cập các dịch vụ trực tuyến, nhắn tin, gọi video, chia sẻ hình ảnh và video thông qua điện thoại di động của mình.
Việc mua sắm trực tuyến đã trở thành một xu hướng ngày càng phổ biến tại Việt Nam. Các nền tảng như TikTok, Shopee, Lazada, Tiki, và Sendo cho phép người dùng mua sắm các sản phẩm từ đồ điện tử, thời trang, đồ gia dụng cho đến thực phẩm và đồ ăn nhanh. Hơn thế nữa, Việt Nam cũng chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của giải trí trực tuyến. Các dịch vụ như YouTube, Netflix, Spotify và Nhaccuatui cung cấp nội dung âm nhạc, phim, chương trình truyền hình và podcast.
Shopee là gì?
Shopee là một nền tảng thương mại điện tử trực tuyến hoạt động chủ yếu ở Đông Nam Á. Nó được ra mắt vào năm 2015 và trở thành một trong những trang web mua sắm trực tuyến phổ biến nhất trong khu vực đó. Shopee cung cấp một nền tảng kết nối giữa người mua và người bán, cho phép họ mua và bán hàng hóa trực tuyến.
Netflix là gì?
Netflix là một dịch vụ phát trực tuyến (streaming) cho phép người dùng xem phim, chương trình truyền hình và nội dung giải trí trên internet. Được thành lập vào năm 1997 tại Mỹ, Netflix đã trở thành một trong những dịch vụ phát trực tuyến phổ biến nhất trên toàn thế giới.
Ứng dụng công nghệ và sáng tạo số
Ứng dụng công nghệ và sáng tạo số tại Việt Nam đang ngày càng phát triển và đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước. Có thể kể đến một số trong rất nhiều ví dụ ấn tượng như:
- Công nghệ thông tin và phần mềm: Việt Nam đã trở thành một trung tâm phát triển phần mềm quốc tế, với nhiều công ty công nghệ, start-up và trung tâm nghiên cứu phát triển ứng dụng và dịch vụ công nghệ. Các ứng dụng và sản phẩm phần mềm của Việt Nam như FPT.AI, ViettelPay, Momo và ZaloPay đã mang lại những tiện ích và giải pháp số cho người dùng.
- Công nghệ FinTech: Lĩnh vực FinTech (Công nghệ tài chính) đã phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam, với sự ra đời của các ứng dụng thanh toán trực tuyến như Momo, ZaloPay, và ViettelPay. Các dịch vụ này cung cấp giải pháp thanh toán nhanh chóng, tiện lợi và an toàn, đồng thời đóng góp vào việc khuyến khích người dân sử dụng các dịch vụ tài chính số.
- Truyền thông số: Việc sử dụng các nền tảng truyền thông số như YouTube, Facebook, TikTok và Instagram đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của người dân Việt Nam. Những người sáng tạo nội dung trực tuyến đã nổi lên và tạo ra những nội dung phong phú và đa dạng, từ video, podcast, blog cho đến nội dung hình ảnh và trò chơi trực tuyến.
- Start-up công nghệ: Các start-up công nghệ đã xuất hiện và phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ thông tin, truyền thông, thương mại điện tử và dịch vụ trực tuyến. Các start-up như Grab, Tiki, Sendo và VNG đã tạo ra sự đột phá và thay đổi trong ngành công nghiệp và tạo ra cơ hội việc làm và tăng trưởng kinh tế.
Hỗ trợ và đầu tư từ phía Chính phủ và doanh nghiệp
Chính phủ và doanh nghiệp đang chú trọng vào việc hỗ trợ và đầu tư vào nền kinh tế sáng tạo (Creator Economy) tại Việt Nam.
- Chính sách thuế: Chính phủ đã áp dụng chính sách thuế ưu đãi để khuyến khích sự phát triển của các ngành kinh tế sáng tạo. Điều này có thể bao gồm miễn thuế hoặc thuế suất thấp đối với các doanh nghiệp và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực này.
- Quỹ đầu tư sáng tạo: Chính phủ đã thành lập các quỹ đầu tư và hỗ trợ tài chính để đầu tư vào các dự án sáng tạo và start-up. Các quỹ như Quỹ Đổi mới Sáng tạo Việt Nam (VIFOTEC), Quỹ Khởi nghiệp Quốc gia (SVF) và Quỹ Hỗ trợ Khởi nghiệp Công nghệ Cao (FIST) cung cấp vốn rủi ro và tư vấn cho các dự án sáng tạo và khởi nghiệp.
- Hỗ trợ đào tạo và nghiên cứu: Chính phủ và doanh nghiệp đã đầu tư vào việc đào tạo và nghiên cứu về lĩnh vực kinh tế sáng tạo. Các chương trình đào tạo, hội thảo và cuộc thi đã được tổ chức để khuyến khích sự phát triển kỹ năng và tư duy sáng tạo của người trẻ.
- Hợp tác công – tư: Chính phủ và doanh nghiệp đã tạo ra môi trường hợp tác công-tư để đẩy mạnh sự phát triển của kinh tế sáng tạo. Các chương trình đối tác công tư được thành lập để cung cấp vốn đầu tư, hỗ trợ kỹ thuật và quản lý cho các dự án và start-up sáng tạo.
- Hỗ trợ quyền sở hữu trí tuệ: Chính phủ đã đưa ra các chính sách và quy định để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và khuyến khích sự sáng tạo. Bằng sáng chế, nhãn hiệu và quyền tác giả được bảo vệ và thúc đẩy, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp.
Giải pháp phát triển nền kinh tế sáng tạo tại Việt Nam
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, Việt Nam tập trung vào nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực thông qua phát triển đồng bộ các loại thị trường và tận dụng khai thác cơ hội của công nghệ số, đồng thời khuyến khích đổi mới sáng tạo.
Cụ thể, Việt Nam đang xử lý các yếu kém đặc trưng của một nền kinh tế thu nhập trung bình thấp và đồng thời đẩy mạnh phát triển kinh tế sáng tạo. Điều này bao gồm việc tạo điều kiện khuyến khích đổi mới sáng tạo và tích lũy năng lực công nghệ, đồng thời tạo đột phá trong các lĩnh vực có tiềm năng như công nghệ số để đưa nền kinh tế vào quỹ đạo của nền kinh tế sáng tạo (Nguyễn Chí Dũng, 2020).
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nền kinh tế sáng tạo (Creator Economy) mang lại nhiều lợi ích cho sự phát triển kinh tế và làm giàu cho một quốc gia, đặc biệt là ở các đất nước đang phát triển và đang trong giai đoạn gia công, lắp ráp và xuất khẩu thô. Vì vậy, để thúc đẩy nền kinh tế sáng tạo ở Việt Nam, cần tập trung vào các vấn đề sau:
Quan điểm chính xác về đổi mới sáng tạo trong phát triển kinh tế
Sáng tạo luôn là một giải pháp tối ưu để phát triển nền kinh tế và thúc đẩy tăng trưởng nhanh hơn cho một quốc gia. Để đạt được điều này, cần có quan điểm chính xác về đổi mới sáng tạo trong phát triển kinh tế. Việc thay đổi hoặc đổi mới các ý tưởng về sản phẩm, hàng hóa và chất lượng là cần thiết để tạo lợi thế cạnh tranh cho kinh doanh và nền kinh tế quốc gia. Hiện nay, các quốc gia dẫn đầu về nền kinh tế sáng tạo luôn tối ưu hóa ý tưởng công nghiệp và dịch vụ, áp dụng công nghệ tinh vi và hiện đại vào quá trình sản xuất hàng hóa.
Tạo ra môi trường khuyến khích phát triển
Nền kinh tế sáng tạo không chỉ phụ thuộc vào năng suất lao động và tài nguyên thiên nhiên, mà còn phụ thuộc vào ứng dụng công nghệ và quá trình học hỏi và đổi mới. Do đó, để phát triển một nền kinh tế sáng tạo, cần thay đổi các chính sách, tạo ra một môi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch và khuyến khích học hỏi song phương. Áp dụng công nghệ tiên tiến và có tư duy đột phá cũng là yêu cầu cần thiết để xây dựng nền tảng thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế sáng tạo.
Đẩy mạnh nghiên cứu nền kinh tế sáng tạo
Việt Nam cần nghiên cứu và phân tích các yếu tố quan trọng góp phần vào sự phát triển của nền kinh tế sáng tạo (Creator Economy). Thực tế đã chỉ ra rằng các yếu tố thành công bao gồm: cơ sở hạ tầng và nguồn lao động có sẵn, hệ thống luật pháp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu. Ngoài ra, cần nghiên cứu các mối liên hệ giữa các khu vực phi chính thức và chính thức trong nền kinh tế sáng tạo để xây dựng chính sách phù hợp.
Chú ý đến vấn đề bản quyền
Sự thay đổi trong truyền thông kỹ thuật số và các vấn đề liên quan đến bản quyền và vi phạm bản quyền đang là thách thức và vấn đề gây tranh cãi trong nền kinh tế sáng tạo. Việc vi phạm bản quyền sáng tạo vẫn diễn ra phổ biến tại Việt Nam. Do đó, cần thiết lập các quy định pháp luật liên quan và áp dụng các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc nhằm đảm bảo lợi ích cho tất cả các bên liên quan.
Bản quyền là gì? Bản quyền (hay còn được gọi là quyền tác giả) là quyền pháp lý được cấp cho tác giả hoặc người sở hữu quyền tác giả để kiểm soát và bảo vệ các tác phẩm sáng tạo của họ. Bản quyền bảo vệ quyền độc quyền của tác giả đối với việc sao chép, sửa đổi, phân phối, trình diễn công khai và tạo ra các tác phẩm phái sinh từ tác phẩm ban đầu.
Làm chặt chẽ công tác quản lý
Công nghệ số và phương tiện truyền thông kỹ thuật số đã tạo ra nhiều cơ hội đáng kể cho người tham gia vào lĩnh vực sáng tạo. Bất kỳ ai cũng có thể bắt đầu hoạt động sáng tạo này dễ dàng chỉ cần một trang web và một điện thoại thông minh để tạo ra các sản phẩm. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra một thách thức cho cơ quan quản lý: việc quản lý thuế và thuế cho những sản phẩm có thể kiếm thu nhập trên mạng xã hội không hề dễ dàng.
Giải quyết vấn đề nhân lực
Giải quyết vấn đề về nhân lực cho nền kinh tế sáng tạo (Creator Economy). Tại Hoa Kỳ, 85% nhà tuyển dụng mong muốn tuyển dụng những người sáng tạo, nhưng không thể đáp ứng đủ nhu cầu do lĩnh vực này yêu cầu những người có kỹ năng đặc biệt. Điều này yêu cầu các cơ quan quản lý phải đưa ra các giải pháp để phát triển nhân lực trong các lĩnh vực sáng tạo như văn học nghệ thuật, công nghiệp nghe nhìn, kiến trúc đồ họa, thiết kế trực tuyến… để tạo nền tảng phát triển cho kinh tế sáng tạo.
