Theo thống kê từ DataReportal, hiện nay có khoảng 49,9 triệu người tại Việt Nam sử dụng mạng xã hội TikTok, đứng ở vị trí thứ 6 trong số 10 quốc gia có số lượng người sử dụng TikTok cao nhất trên toàn cầu. Đáng chú ý, nền tảng mạng xã hội này đang ngày càng chiếm ưu thế trên thị trường nhờ vào những video mang tính chất “gây nghiện” với nội dung đa dạng, thu hút sự quan tâm của mọi lứa tuổi, đặc biệt là trẻ em.
Tuy nhiên, không giống như các mạng xã hội khác, TikTok thường xuyên gặp phải các cáo buộc về việc đem lại những rủi ro nghiêm trọng liên quan đến bảo mật và quyền riêng tư của người dùng. Trong thời gian gần đây, ít nhất đã có 10 quốc gia cấm hoặc hạn chế việc sử dụng ứng dụng này, một số nguyên nhân bao gồm ảnh hưởng tiêu cực của TikTok đối với tư duy và hành vi của trẻ em. Bài viết hôm nay, hãy cùng DC Media tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này bạn nhé!
Rủi ro khi trẻ em sử dụng TikTok
Trẻ em hiện nay thường xuyên tiếp xúc với công nghệ và các nền tảng truyền thông xã hội ngay từ khi còn rất nhỏ. Trong số các ứng dụng và mạng xã hội phổ biến, TikTok đã trở thành một trong những điểm đến được trẻ em yêu thích. Tuy nhiên, việc sử dụng TikTok không chỉ mang lại niềm vui và sự giải trí, mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro đáng lo ngại đối với sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Trong bối cảnh này, cần phải nhận diện và hiểu rõ các nguy cơ mà trẻ em có thể phải đối mặt khi tiếp xúc và sử dụng nền tảng này, từ đó có biện pháp phù hợp để bảo vệ và hỗ trợ cho sự phát triển toàn diện của trẻ em.
Về thể chất
Sử dụng TikTok có thể gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe thể chất đối với trẻ em, bao gồm:
- Ngồi và đứng lâu: Thói quen xem TikTok trong thời gian dài buộc trẻ em phải ở trong tư thế ngồi hoặc đứng một chỗ mà không thể tham gia vào các hoạt động khác. Điều này có thể dẫn đến đau lưng, đau cổ và mệt mỏi chung trong vùng cổ và lưng của trẻ.
- Mỏi và chói mắt: Xem các video trên TikTok trong thời gian dài có thể làm mắt trẻ mệt mỏi và gây chói mắt, đặc biệt là khi có sự chuyển động giữa các video với ánh sáng mạnh và tối. Việc này có thể gây ra các vấn đề về thị lực và gây ra cảm giác khó chịu.
- Mất điều chỉnh thị giác: Các hiệu ứng hình ảnh nhanh và đa dạng trên TikTok có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thị giác ở trẻ, gây mất điều chỉnh thị giác và có thể dẫn đến các vấn đề liên quan đến thị lực. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng học tập và hoạt động hàng ngày của trẻ.
Về tâm lý
Việc sử dụng TikTok có thể gây ra nhiều vấn đề về tâm lý cho trẻ em, bao gồm:
- Nghiện điện thoại: TikTok là một ứng dụng với nhiều nội dung hấp dẫn và không giới hạn. Điều này khiến trẻ em dễ bị nghiện và tiêu tốn quá nhiều thời gian trên nền tảng này, làm giảm thời gian học tập và các hoạt động khác trong cuộc sống. Việc dành quá nhiều thời gian cho TikTok có thể gây ra cảm giác cô đơn và xa lánh trầm trọng từ thế giới thực.
- Áp lực và căng thẳng: Trên TikTok, có áp lực để tạo ra các video hoàn hảo, thu hút được nhiều lượt thích và theo dõi. Điều này dễ dẫn đến căng thẳng và lo lắng cho trẻ em khi cảm thấy cần phải duy trì một hình ảnh hoàn hảo trên mạng xã hội này. Việc không đạt được số lượng lượt thích mong muốn có thể làm giảm tự tin và gây ra các vấn đề tâm lý.
- Ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý: Sử dụng TikTok quá mức có thể gây ra sự cô lập và làm mất đi sự kết nối xã hội trong thế giới thực của trẻ, làm giảm sức đề kháng với căn bệnh tự kỷ và sự phát triển tâm lý. Một số chuyên gia cảnh báo rằng thiết kế của TikTok thúc đẩy hành vi gây nghiện, ảnh hưởng đến khả năng nhận thức, thậm chí gây lo lắng hay trầm cảm. Điều này có thể gây ra những tác động tiêu cực lâu dài đối với tâm trí và tinh thần của trẻ.
Rủi ro về thông tin cá nhân
Rủi ro về thông tin cá nhân khi sử dụng TikTok là một vấn đề đáng quan ngại, bao gồm:
- Thu thập dữ liệu người dùng: TikTok thu thập dữ liệu của người dùng bằng cách theo dõi các loại nội dung mà họ thích và chia sẻ trên ứng dụng. Chính sách bảo mật của TikTok tuyên bố rằng họ thu thập thông tin người dùng cung cấp trong ngữ cảnh soạn, gửi hoặc nhận tin nhắn. Điều này có nghĩa là TikTok không chỉ đối chiếu dữ liệu và thông điệp người dùng chia sẻ qua ứng dụng, mà còn đối chiếu nội dung người dùng đã tạo hoặc viết nhưng không chia sẻ.
- Thu thập thông tin thiết bị: TikTok cũng tận dụng mọi quyền truy cập mà người dùng cấp, thu thập thông tin về kiểu điện thoại, độ phân giải màn hình, hệ điều hành được sử dụng hiện tại, số điện thoại, địa chỉ email, vị trí và thậm chí cả danh bạ trên thiết bị của người dùng. Việc này có thể dẫn đến lộ thông tin cá nhân và tạo điều kiện cho việc tấn công, xâm hại trên mạng.
Với kiến thức và suy nghĩ còn non nớt, trẻ em rất dễ trở thành đối tượng bị “lộ – lọt” các thông tin cá nhân và chịu rủi ro cao về an ninh mạng. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giáo dục trẻ em về an toàn trực tuyến và sự cẩn trọng khi chia sẻ thông tin cá nhân trên các nền tảng mạng xã hội.
Một số biện pháp ngăn chặn, xử lý nội dung TikTok độc hại đối với trẻ em
Để đối phó với các nguy cơ này, các biện pháp ngăn chặn và xử lý nội dung độc hại trên TikTok đối với trẻ em đang trở thành một vấn đề cấp bách và được xã hội quan tâm rất nhiều. Trong bối cảnh này, việc áp dụng các biện pháp hiệu quả và kịp thời là điều cần thiết để bảo vệ tương lai và sự phát triển lành mạnh của thế hệ trẻ.
Đối với các cơ quan chức năng
Để đối phó với các rủi ro liên quan đến TikTok đối với trẻ em, cơ quan chức năng có thể thực hiện các biện pháp sau:
- Tăng cường công tác hậu kiểm và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm: Cơ quan chức năng cần thường xuyên rà quét thông tin trên mạng xã hội như Facebook, TikTok, Instagram, YouTube… để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm như cung cấp thông tin xấu, độc hại, bạo lực, không phù hợp với đạo đức lối sống, ảnh hưởng tiêu cực đến trẻ em.
- Thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành và kiểm tra toàn diện hoạt động của TikTok: Đoàn kiểm tra này sẽ phát hiện và xử lý các sai phạm trong việc thực thi các biện pháp bảo vệ trẻ em trên nền tảng, bao gồm việc thiếu các biện pháp bảo đảm an toàn thông tin cá nhân, việc không thực hiện việc loại bỏ các nội dung không phù hợp với trẻ em, và việc cho phép trẻ em dưới 13 tuổi mở tài khoản.
- Triển khai các biện pháp bảo vệ thông tin cá nhân của trẻ em: Các biện pháp này có thể bao gồm xác thực thông tin tài khoản để loại bỏ các tài khoản của trẻ em dưới 13 tuổi, giới hạn thời gian sử dụng TikTok của người dưới 18 tuổi, và yêu cầu sự đồng ý của cha mẹ hoặc người giám hộ trước khi đăng nội dung có liên quan đến trẻ em.
- Cảnh báo và kiểm soát nội dung không phù hợp với trẻ em: TikTok cần phải cảnh báo về độ tuổi cho các video và kiểm soát chặt chẽ nội dung nhảm nhí, độc hại. Ngoài ra, cần nghiên cứu xây dựng ứng dụng dành riêng cho trẻ em (app for kid) tại Việt Nam để đảm bảo an toàn và phát triển lành mạnh cho trẻ em khi sử dụng mạng xã hội.
Đối với phụ huynh, thầy cô và người chăm sóc trẻ
Đối với phụ huynh, thầy cô và người chăm sóc trẻ, việc bảo vệ trẻ em khỏi các nguy cơ trên Internet và mạng xã hội, đặc biệt là TikTok, là một nhiệm vụ quan trọng. Dưới đây là một số biện pháp mà họ có thể thực hiện:
- Nâng cao nhận thức và cập nhật thông tin: Phụ huynh, thầy cô và người chăm sóc trẻ cần liên tục cập nhật và tăng cường nhận thức về các nguy cơ trên Internet và mạng xã hội, đặc biệt là về các thử thách nguy hiểm trên TikTok. Việc này giúp trẻ hiểu và chủ động tránh xa hoặc thông báo với người thân khi gặp phải những tình huống đáng lo ngại.
- Dạy cho trẻ các kỹ năng mềm khi sử dụng Internet: Việc dạy trẻ các kỹ năng về cách ứng xử, thấu hiểu và bảo vệ bản thân trên Internet và mạng xã hội là rất quan trọng. Điều này giúp trẻ tự bảo vệ mình không chỉ trong thế giới thực mà còn trên mạng.
- Hướng dẫn trẻ về Dấu chân Kỹ thuật số: Phụ huynh cần giải thích cho trẻ hiểu rằng những thông tin mà họ gửi đi hoặc đăng tải trên Internet sẽ tồn tại mãi mãi và có thể gây ra rủi ro bị tấn công hoặc xâm hại trực tuyến.
- Sử dụng các sản phẩm hỗ trợ chặn lọc: Phụ huynh có thể tìm hiểu và sử dụng các phần mềm hoặc ứng dụng hỗ trợ chặn lọc, quản lý nội dung mà con em mình truy cập trên Internet. Điều này giúp ngăn chặn và phát hiện sớm những nguy cơ tiềm ẩn mà trẻ có thể gặp phải.
- Chú ý đến các dấu hiệu tinh thần của trẻ: Phụ huynh và người chăm sóc cần đặc biệt chú ý đến các dấu hiệu tinh thần bất thường của trẻ như thói quen thức quá khuya, tránh xa gia đình, không muốn sử dụng mạng xã hội đột ngột, tự ti, ít nói,… Đây có thể là dấu hiệu trẻ đang gặp vấn đề về an toàn trực tuyến hoặc trở thành nạn nhân của bạo lực trực tuyến.
Kết luận
Trong tình hình ngày càng phức tạp của môi trường trực tuyến, việc đảm bảo an toàn cho trẻ em trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok đang trở thành một ưu tiên hàng đầu. Mặc dù các biện pháp ngăn chặn và xử lý nội dung độc hại có thể không đủ để giải quyết hoàn toàn vấn đề, nhưng chúng vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sự an toàn và phát triển của trẻ em trên mạng.
Sự hợp tác giữa phụ huynh, giáo viên, cơ quan chức năng và cộng đồng là chìa khóa để tạo ra một môi trường trực tuyến an toàn và lành mạnh cho tương lai của thế hệ trẻ. Chúng ta cần tiếp tục làm việc cùng nhau, không ngừng cập nhật và phát triển các biện pháp hiệu quả để giữ cho TikTok và các nền tảng mạng xã hội khác trở thành một môi trường thú vị và an toàn cho mọi đối tượng, đặc biệt là trẻ em.
